Diskusioni program povodom zatvaranja izložbe „Pionirsko hodočašće”

U Muzeju Jugoslavije 2. septembra od 16 do 20 časova biće priređen bogat diskusioni program povodom zatvaranja izložbe Pionirsko hodočašće, čija je autorka Ane Miljački. U fokusu izložbe, proizašle iz ličnog odgovora autorke na vandalizovanje Partizanskog groblja u Mostaru 15. juna 2022. godine, stoje sećanja na kolektivne školske posete spomenicima NOB-a u Jugoslaviji. Pomoću veštačke inteligencije i „mašinskog učenja” fotografski i video materijali preuzeti iz privatnih i istorijskih arhiva upotrebljeni su kako bi se proizvelo svojevrsno sintetičko sećanje na te posete, nudeći prostor za njihov novi kolektivni doživljaj. Ujedno, važan integralni deo ove šestokanalne video-instalacije čini i nelinearni dokumentarni zvučni pejzaž čiji je autor Pavle Dinulović, nastao takođe umetničkom obradom raziličitih dokumentarnih materijala.

Nadovezujući se na osnovne teze izložbe, govorni program je organizovan oko tri tematski fokusirana panela:

16:00 časova 

DETINJSTVO

kao deo afektivne istorije Jugoslavije

Šta podrazumevamo pod afektivnom istorijom i zašto nam je potrebna takva istorija Jugoslavije? Istoričari, antropolozi, pa i istoričari arhitekture već su primetili da jugoslovensko vreme možda i jeste istorijsko, ali su postjugoslovenski prostor, arhitektura, artefakti, kao i ljudi koji su u to vreme živeli još uvek tu, prisutni u sadašnjosti. Kao što naglašava Tanja Petrović, usmeravanje tog specifičnog načina bivanja i u prošlosti i u sadašnjosti predstavlja ujedno i političko i epistemološko pitanje, važno kako za razumevanje prošlosti, tako i za zamišljanje budućnosti tzv. postjugoslovenskih društava. U ovom razgovoru razmotrićemo različite specifične aspekte detinjstva u Jugoslaviji koji su danas važni elementi afektivnog, ali i šireg društveno-istorijskog nasleđa. 

Moderatorka: Ana Miljački (teoretičarka i kustoskinja arhitekture, Boston)

Učesnici i učesnice: Sanja Petrović Todosijević (istoričarka, Beograd), Tanja Petrović (antropološkinja, Ljubljana), Vladimir Perić Talent (vizuelni umetnik, Beograd)

17:30 časova

SAVREMENE TEHNOLOGIJE

u funkciji prevođenja i interpretacije kulturnog nasleđa

 Afektivni kapaciteti pojedinih tehnologija reprezentacije i komunikacije odmah su očigledni, dok se drugi pak otkrivaju tokom vremena, kroz direktnu upotrebu i način korišćenja. Tako je, usled specifičnosti hemijskih procesa na kojima se zasniva, analogna fotografija isticana zbog svoje indeksične vrednosti spram stvarnosti i činjenica, radio je, s druge strane, omogućavao emitovanje poruka istovremeno i u privatnim i u kolektivnim prostorima, dok je arhitektura prenosila poruke kroz vremenski udaljene istorijske periode. U ovom panelu razgovaraćemo o strukturnim aspektima savremenih tehnologija u polju umetnosti i njihovim afektivnim potencijalima, koji imaju veliki značaj u transponovanju različitih narativa i istraživanja iz domena kulturnog nasleđa.

Moderatorke: Simona Ognjanović i Marija Đorgović (istoričarke umetnosti i kustoskinje, Beograd)

Učesnici i učesnice: Ana Miljački (teoretičarka i kustoskinja arhitekture, Boston), Pavle Dinulović (dizajner zvuka, Beograd) Vladan Joler (vizuelni umetnik i istraživač, Novi Sad), Nika Grabar (teoretičarka arhitekture i kustoskinja, Ljubljana), Martin Bricelj Baraga (umetnik i kustos, Ljubljana)

19:00 časova

BUDUĆNOST

arhitektonskog nasleđa Jugoslavije

Metaforička uloga arhitekture u izgradnji društva prilično jasno se razume. Naprotiv, uloga rušenja arhitekture u procesima njegove devastacije znatno je više traumatična i manje proučavana. Arhitektonsko nasleđe Jugoslavije je anahrono u savremenim postjugoslovenskim društvima. Na ovom panelu pokušaćemo da adresiramo, između ostalog, sledeća pitanja: zašto je važna zaštita jugoslovenskog arhitektonskog nasleđa i šta bi značilo sačuvati ga za budućnost; kao i na koji način pripovedamo njegovu vrednost u istorijskoj perspektivi, a kako objašnjavamo vrednost ovog nasleđa u savremenom trenutku?

Moderatorka: Jelica Jovanović (arhitektica i istraživačica, Beograd)

Učesnici i učesnice: Marija Đorđević (muzeološkinja, Beograd), Ana Kršinić Lozica (istoričarka umetnosti i kustoskinja, Zagreb), Ana Bakić (arhitektica, Zagreb), Ognjen Marković (student arhitekture, Beograd)

Izložba Pionirsko hodočašće realizovana u saradnji Muzeja Jugoslavije i Laboratorije za kritičko emitovanje (Critical Broadcasting Lab) pri Masačusetskom institutu za tehnologiju – MIT  (Massachusetts Institute of Technology – SAD). Autorski tim izložbe, pored Ane Miljački, čine Ous Abu Ras, Pavle Dinulović i Džulijan Geltman, dok su kustoskinje izložbe Simona Ognjanović i Marija Đorgović iz Muzeja Jugoslavije. Pripremu i istraživačku fazu umetničkog projekta pomogli su brojni istraživači i saradnici među kojima su Melika Konjičanin, Ana Martina Bakić, Jelica Jovanović – Grupa arhitekata, Endru Louler, Sandro Đukić, CCN Images, Other Tomorrows. Prva verzija izložbe Pionirsko hodočašće prikazana je u Veneciji 2023, a druga na Temišvarskom bijenalu arhitekture 2024. godine.

Martin Bricelj Baraga je medijski umetnik i kustos. Stvara interaktivna dela i skulpture koje istražuju prostore između životne sredine, prirode, tehnologije i ljudi – njegove instalacije i intervencije često su smeštene u neobične urbane kontekste ili prirodna okruženja. Njegovi radovi u javnim prostorima nalaze se u stalnim i privremenim kolekcijama gradova Ljubljane, Ženeve, Vroclava i Sankt Peterburga. Dobitnik je nekoliko međunarodnih nagrada za svoje radove, uključujući nagrade sa festivala GLOW, Bijenala medijske umetnosti WRO, nagrade Europrix Multimedia, Memefest-a, kao i Plečnikove medalje. On je direktor Muzeja MoTA (Museum of Transitory Art), osnivač festivala SONICA u Ljubljani i član istraživačkog umetničkog kolektiva Nonument Group.

Ana Martina Bakić je arhitektkinja i vanredna profesorka na Arhitektonskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, gde vodi odsek za crtež i dizajn. Ona je doktorantkinja na Sveučilištu u Zagrebu, a bavi se arhitektonskim izložbama, presekom umetničkih i arhitektonskih praksi, kao i načinom na koji ove prakse otelotvoruju specifične eksperimentalne ili arhivske probleme i formate. Sarađivala je na kreiranju brojnih izložbenih instalacija sa kolektivom WHW, uključujući hrvatsku prezentaciju na Venecijanskom umetničkom bijenalu 2011. godine, kao i retrospektivnu izložbu Sanje Iveković u Kunsthalle Wien i MSU Zagreb 2023, za koju je nagrađena Nagradom Hrvatskog muzejskog društva za 2023. godinu. Trenutno radi na retrospektivnoj izložbi Vojina Bakića u Bjelovaru, koja će biti otvorena u decembru 2025. godine. 

Sanja Petrović Todosijević je viša naučna saradnica Instituta za noviju istoriju Srbije. U svom istraživanju bavi se društvenom istorijom Srbije i Jugoslavije u periodu posle Drugog svetskog rata, sa posebnim akcentom na istoriju detinjstva, obrazovanja i istoriju Drugog svetskog rata. Jedna je od osnivača Centra za jugoslovenske studije. Dr Petrović Todosijević je autorka dve monografije: Otećemo svetlost bučnom vodopadu. Reforma osnovnoškolskog sistema u Srbiji 1944-1959 (Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije, 2018) i Za bezimene. Delatnost UNICEF-a u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji 1947-1954 (Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije, 2008). Dobitnica je priznanja BeFem Bring The Noize za 2023. godinu, za svoju borbu protiv desničarskih intervencija u formalnom obrazovanju.

Jelica Jovanović, doktorantkinja na Tehničkom univerzitetu u Beču, na Institutu za istoriju umetnosti, arheologiju i restauraciju. Diplomirala na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu 2010. godine. Suosnivačica je  organizacije Docomomo Srbija, bivša sekretarka u dva mandata. Suosnivačica je strukovog udruženja Grupa arhitekta. Pohađala je kurseve u okviru Getty Conservation Institute (GCI), Kulturnog nasleđa bez granica (CHwB), Centralnog instituta za konzervaciju (CIK), Centra za zemljanu arhitekturu. Spoljna je saradnica nekoliko zavoda za zaštitu spomenika kulture u Srbiji. Koordinatorka projekta Nedovršene modernizacije: Između utopije i pragmatizma, 2010-2012, (EACEA, Kultura 2007-2013.) i (Ne)primereni spomenici. Bila je kustoskinja asistentkinja Muzeja moderne umetnosti u Njujorku (MoMA) za izložbu Ka konkretnoj utopiji: Arhitektura u Jugoslaviji 1948–1980. Koautorka je platforme Arhiva modernizma. 

Tanja Petrović je lingvistkinja i antropološkinja. Studirala je jezik i književnost na Univerzitetu u Beogradu i doktorirala na Institutum Studiorium Humanitas (ISH) u Ljubljani 2005. godine. Njena disertacija bavi se jezičkim i identitetskim strategijama male zajednice u južnoj Sloveniji koja govori srpskim jezikom i odnosima između izbora jezičkih resursa i širih društvenih i političkih okvira koji su bili relevantni za pozicioniranje ove zajednice. Dr Petrović bavi se upotrebom i značenjem socijalističkog i jugoslovenskog nasleđa u postjugoslovenskim društvima, kao i kulturnim, jezičkim, političkim i društvenim procesima koji oblikuju stvarnost ovih društava. Dr Petrović je na čelu Instituta za kulturu i studije sećanja ZRC SAZU i profesorka je na postdiplomskim studijama ZRC SAZU. 

Nika Grabar je diplomirala na Arhitektonskom fakultetu u Ljubljani (2003), bila je gostujuća Fulbrajtova stipendistkinja na Univerzitetu Kolumbija, GSAPP, Njujork (2007-09), a odbranila je doktorsku disertaciju na Arhitektonskom fakultetu u Ljubljani (2009). Njen rad obuhvata istraživanje arhitektonskog nasleđa sa fokusom na nasleđe modernizma, kontekstualizovano u međunarodnim uslovima. Istražuje mogućnosti novih kritičkih pristupa i metodologija u oblasti istorije i teorije arhitekture kao ključnih elemenata za razumevanje savremenih arhitektonskih pitanja. 

Nika Grabar je članica istraživačkog umetničkog kolektiva Nonument Group.

Marija Đorđević (rođena Jauković, 1986) živi i radi u Beogradu (Srbija). Viša je naučna saradnica na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Njena glavna istraživačka interesovanja u oblasti su stvaranja, čuvanja i savremene upotrebe materijalne i nematerijalne kulturne baštine, sa fokusom na participativne prakse i inkluzivni razvoj narativa. Ona se bavi konceptom izvođenog nasleđa kao metodom za prepoznavanje i rad sa emancipatorskim praksama kao kulturnim nasleđem. Autorka je knjige Jugoslavija pamti – mesto, telo i pokret za prostore izvođenog nasleđa, 2021. (https://reff.f.bg.ac.rs/bitstream/id/9952/bitstream_9952.pdf).

Pavle Dinulović je dizajner zvuka i muzički kompozitor iz Beograda specijalizovan za oblasti interaktivne i izvođačke umetnosti. Vanredni je profesor na Fakultetu dramskih umetnosti, na Katedri za snimanje i dizajn zvuka, i član Laboratorije za interaktivne umetnosti FDU-a. Izlagao je ili nastupao na festivalu Ars Electronica (2019, 2024), Venecijanskom bijenalu arhitekture (2023, 2025), Praškom kvadrijenalu (2015, 2023), Connected Ink konferenciji u Tokiju (2021), Muzeju savremene umetnosti u Beogradu (2024) i Muzeju Jugoslavije (2025).

Vladan Joler je profesor na Univerzitetu u Novom Sadu, istraživač i umetnik čiji rad spaja kritički dizajn, istraživanje podataka, kontrakartografiju, istraživačko novinarstvo, pisanje, vizuelizaciju podataka i brojne druge discipline. On istražuje i vizualizuje različite tehničke i društvene aspekte algoritamske transparentnosti, digitalne eksploatacije radne snage, nevidljive infrastrukture i mnoge druge savremene fenomene na raskršću tehnologije i društva. U saradnji sa Kejt Kroford, objavio je „Anatomiju sistema veštačke inteligencije“ (Anatomy of an AI System), mapu velikih razmera i esej opširnog formata koji istražuje ljudski rad, podatke i planetarne resurse potrebne za izgradnju i rad uređaja Amazon Echo. Sa istom autorkom realizovao je i rad Calculating Empires: A Genealogy of Technology and Power Since 1500 koji se može videti na aktuelnom Bijenalu arhitekture u Veneciji, i nagrađen je Srebrnim lavom. Organizovao je brojne događaje i okupljanja internet aktivista, umetnika i istraživača, uključujući SHARE događaje u Beogradu i Bejrutu. Njegov rad je deo stalnih kolekcija Muzeja moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku, Muzeja Viktorije i Alberta i Muzeja dizajna u Londonu, kao i stalne postavke Centra Ars Electronica. 

Vladimir Perić je multimedijalni umetnik prisutan na savremenoj umetničkoj sceni već četiri decenije. Studirao je grafiku i fotografiju na Fakultetu primenjenih umetnosti i dizajna Univerziteta umetnosti u Beogradu. Radove je predstavljao pod pseudonimom Talent od 1986. do 1996. godine, zatim osniva i izlaže u okviru grupe Talent Factory do 2006. godine kada se posvećuje projektu: „Muzej detinjstva” i drugim radovima koje izlaže pod svojim imenom. Izlagao je na više od 80 samostalnih i više od 200 grupnih izložbi u Srbiji i inostranstvu. Perićeva autorska tipografija, font FeO₂ (2001) uvrštena je u pregled najznačajnijih dostignuća grafičkog dizajna 20. veka u okviru publikacije „Icons of Graphic Design“ Stivena Helera i Mirka Ilića. Dobitnik je Politikine nagrade za likovnu umetnost iz fonda Vladislav Ribnikar za izložbu „Made in Yugoslavia” (2006). Bio je predstavnik Republike Srbije na 55. Bijenalu likovnih umetnosti u Veneciji (2013). Za rad „Karantin za ptice“ (2020) dobija nagradu Galerije Nadežda Petrović u okviru 30. Memorijala u Čačku.

Ana Miljački je kustoskinja, teortičarka, istoričarka i profesorka arhitekture na Masačusetskom institutu za tehnologiju (MIT) u SAD. U okviru MIT Miljački vodi i Laboratoriju za kritičko emitovanje (Critical Broadcasting Lab), koji se bavi produkcijom kritičkih izložbi o arhitekturi u različitim medijima. Autorka je i urednica brojnih članaka i knjiga, među kojima je i The Optimum Imperative: Czech Architecture for the Socialist Lifestyle (Routledge 2018). Nedavno je uredila specijalni broj časopisa LOG: Coauthoring (2022), kao i JAE: Pedagogies for a Broken World. Bila je deo tročlanog kustoskog tima Američkog paviljona na 14. Arhitektonskom bijenalu u Veneciji 2014. godine s projektom: OfficeUS. Njena poslednja serija naučnih i polemičkih radova bavi se kolektivnim autorstvom i autorskim pravima, statusom kopija, kao i afektivnom istorijom jugoslovenske arhitekture. 

Ognjen Marković, student druge godine osnovnih akademskih studija na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Angažovan kao demonstrator na predmetima iz oblasti Nacrtne geometrije. U svom istraživačkom radu fokusira se na modernističko nasleđe jugoslovenske arhitekture. Aktivni je član studentske inicijative Ansambl Generalštab, koja ima za cilj podizanje svesti o značaju zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa u Srbiji. Član je Nacionalnog komiteta ICOMOS Serbia.